مجمع عمومی شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) طی دهمین نشست خود در تاریخ 30 جولای لغایت 7 آگوست سال 1993 میلادی در شهر کلمبو سریلانکا برگزار شد.
در نظر داشتن گستره هر آنچه به مفهوم آثار، مجموعه‌ها و محوطه‌های تاریخی به‌عنوان میراث شناخته می‌شوند؛
در نظر داشتن تنوع زیاد اقدامات و درمان‌های موردنیاز برای حفاظت از این منابع میراثی و ضرورت تأمین یک رشته مشترک برای هدایت این اقدامات؛
تشخیص نیاز به همکاری متخصصان مختلف در دل دانش مشترک فرایند حفاظت و نیاز به تعلیم و تربیت صحیح برای تضمین همکاری مناسب و اقدامات هماهنگ به‌عنوان حفاظت؛
توجه به منشور ونیز و رهنامه‌های مربوطه ایکوموس، نیاز به آماده‌سازی مرجعی برای مؤسسات و کارکنان مشغول به راه‌اندازی برنامه‌های آموزشی، کمک به تعریف و ایجاد استانداردهای مناسب و معیارهای پاسخگو به نیازهای ویژه فنی و فرهنگی در هر حوزه و اجتماع؛
اتخاذ رهنمودهای زیر و بازنشر آن برای آگاه‌سازی مؤسسات، سازمان‌ها و مقامات مربوطه.
اهداف رهنمودها
1 – هدف از این سند، ترویج اندیشه ایجاد استانداردها و رهنمودهای تعلیم و تربیت در زمینه حفاظت از آثار، گروه ساختمان‌ها (مجموعه‌ها) و محوطه‌ها منطبق با تعریف کنوانسیون میراث جهانی در سال 1972 میلادی است. این آثار شامل خانه‌های تاریخی، محدوده‌ها و شهرهای تاریخی، محوطه‌های باستان‌شناسی و هرچه که به این آثار تعلق دارد (نظیر چشم‌اندازهای تاریخی) می‌شود. امروزه حفاظت از این آثار و تداوم یافتن آن‌ها امری ناگزیر است.
حفاظت
2 – امروزه حفاظت از میراث فرهنگی به‌طور کامل در دل زمینه عمومی‌تر توسعه فرهنگی و محیطی جای گرفته است. راهبردهای تغییر مدیریت پایدار که میراث فرهنگی را محترم بشمارد، مستلزم یکپارچه‌سازی نگرش‌های حفاظتی با اهداف معاصر اقتصادی و اجتماعی (نظیر گردشگری) خواهد بود.
3 – هدف از حفاظت افزایش طول میراث فرهنگی است و در صورت امکان، به دنبال قرائت و ارائه پیام‌های هنری و تاریخی نهفته در آثار و درعین‌حال حفظ اصالت و معانی آن‌ها است. حفاظت، فعالیتی فرهنگی، هنری، فنی و صناعی محسوب می‌شود که تحقیقات نظام‌مند، مطالعات علمی و انسانی را به‌عنوان مبنای خود می‌بیند. حفاظت باید زمینه فرهنگی (بستر فرهنگی) را محترم بشمارد.
برنامه‌ها و دوره‌های آموزشی و تربیتی
4 – ضرورت داشتن رویکردی جامع در قبال میراث خود بر مبنای تنوع و پلورالیسم (چندقطبی بودن) فرهنگی کاملاً احساس می‌شود؛ این رویکرد باید مورد وفاق و احترام متخصصان، صنعتگران و مدیران باشد. برای حفاظت باید قادر به مشاهده، تجزیه و ترکیب باشیم. متخصص حفاظت موظف است بر مبنای آگاهی فرهنگی رویکرد عمل‌گرا اما منعطف اتخاذ کند؛ تمامی کارهای عملی، آموزش‌وپرورش صحیح، داوری درست، درک صحیح از نیازهای جامعه و توان اهم و مهم کردن مسائل باید تحت نفوذ این رویکرد باشند. تخصص‌ها و مهارت‌های هنری زیادی در این فعالیت میان‌رشته‌ای دخیل هستند.
5 – انجام کارهای حفاظتی تنها باید بر عهده افرادی نهاده شود که در این زمینه‌های کارشناسی شایستگی لازم را داشته باشد. تعالیم و تربیت‌های حفاظتی باید از متخصصان مختلف، کارشناسانی حفاظتی تربیت کند که توانایی‌های زیر را داشته باشند؛
- قرائت اثر، مجموعه یا محوطه تاریخی و تشخیص شاخصه‌های احساسی، فرهنگی و کاربری آن؛
- شناخت تاریخچه و فن‌آوری به‌کاررفته در آثار، مجموعه‌ها یا محوطه تاریخی به‌منظور تعیین هویت آن‌ها و برنامه‌ریزی برای حفاظت و همچنین تفسیر نتایج تحقیقات؛
- شناسایی بستر قرارگیری آثار، مجموعه‌ها یا محوطه تاریخی، متعلقات آن‌ها، فضای پیرامونی، ارتباط آن‌ها با دیگر ساختمان‌ها، باغ‌ها و مناظر؛
- یافتن و گردآوری تمامی منابع اطلاعاتی مربوط به آثار، مجموعه یا محوطه تاریخی تحت مطالعه؛
- شناخت و تحلیل رفتار آثار، مجموعه‌ها یا محوطه‌های تاریخی به‌عنوان یک سیستم پیچیده؛
- تشخیص علل خارجی و داخلی فرسایش به‌عنوان مبنایی در تعیین اقدام صحیح؛
- انجام بازرسی و تهیه گزارش‌های قابل‌فهم برای مخاطبان غیرمتخصص آثار، مجموعه‌ها یا محوطه‌های تاریخی؛ این گزارش باید با ابزار گرافیکی نظیر طرح‌های اجمالی و عکس‌ها مصور شود؛
- شناخت، درک و به‌کارگیری کنوانسیون‌ها و توصیه‌های یونسکو و ایکوموس و دیگر منشورها، مقررات و رهنمودهای قابل‌اعتنا؛
- داشتن قوه داوری متعادل مبتنی بر اصول اخلاقی و پذیرش مسئولیت تأمین خیروصلاح میراث فرهنگی برای مدت طولانی؛
- تشخیص زمان مناسب برای دریافت مشاوره و تعیین حوزه‌های نیازمند مطالعه از سوی متخصصان مختلف نظیر نقاشی‌های دیواری، پیکره‌ها و اشیای واجد ارزش هنری و تاریخی و یا مطالعات پیرامون مصالح و سیستم‌های ساختاری؛
- ارائه توصیه‌های کارشناسی پیرامون راهبردهای نگهداری، سیاست‌های مدیریتی و چهارچوب سیاست‌گذاری برای محافظت و صیانت محیطی از آثار و متعلقات آن و همچنین محوطه‌ها؛
- مستندسازی اقدامات اجرا شده و ایجاد دسترسی یکسان به آن‌ها؛
- پیشبرد اقدامات در قالب گروه‌های میان‌رشته‌ای با استفاده از شیوه‌های صحیح؛
- توانایی انجام و پیشبرد کار با ساکنان، مدیران و برنامه ریزان برای حل نزاع‌ها و راهبردهای مناسب حفاظتی متناسب با نیازها، توانایی‌ها و منابع محلی؛
اهداف دوره‌های آموزشی
6 – دانش مربوط به رویکردها و نگرش‌های حفاظتی باید به تمام کسانی که ممکن است تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم روی سرمایه‌های فرهنگی داشته باشند، انتقال یابد.
7 – عمل حفاظت ماهیت میان‌رشته‌ای دارد؛ از این دوره‌های آموزش آن نیز باید به‌صورت میان‌رشته‌ای باشد. حرفه‌ای‌ها اعم از دانشگاهیان و استادکارانی که واجد صلاحیت متعارف کار هستند نیز برای تبدیل‌شدن به حفاظت‌گر، نیازمند دوره‌های تربیتی بیشتری هستند؛ به همین ترتیب، افرادی که مایل به حضور مؤثر و شایسته در محیط‌های تاریخی هستند نیز به این آموزش‌ها نیازمندند.
8 – حفاظت‌گران یاد اطمینان حاصل کنند که تمامی صنعتگران و کارکنان فعال در پروژه حفاظت از آثار، مجموعه‌ها یا محوطه‌های تاریخی، اعتبار و منزلت آن را محترم می‌شمارند.
9 – آموزش مربوط به آمادگی در برابر حوادث ناگوار و روش‌های کاهش آسیب به سرمایه‌های فرهنگی با تقویت و بهبود روش‌های پیشگیری از حریق و دیگر تدابیر امنیتی باید در این دوره‌های آموزشی گنجانده شود.
10 – مهارت‌های سنتی، سرمایه فرهنگی ارزشمندی هستند. استادکاران با مهارت بالا در کارهای دستی باید برای کارهای حفاظتی آموزش بیشتری ببینند و سطح آگاهی آن‌ها در خصوص تاریخ حرفه خود، آثار و ریزه‌کاری‌های تاریخی، اصول نظری حفاظت و ضرورت مستندسازی افزایش یابد. بسیاری از مهارت‌های تاریخی باید مستندنگاری و احیا شوند.
سازمان‌دهی تعلیم و تربیت
11 – برای آموزش‌وپرورش می‌توان از روش‌های مطلوب متعددی استفاده کرد. علت تنوع این روش‌ها به تفاوت سنت‌ها و مقررات و همچنین بستر اقتصادی و اداری هر منطقه بستگی دارد. باید مبادلات فعالانه نظریات و افکار در خصوص رویکردهای نوین آموزش‌وپرورش میان بین مؤسسات ملی و در سطح بین‌المللی تقویت شود. توفیق این مبادلات منوط به ایجاد شبکه همکاری متشکل از اشخاص و نهادها است.
12- آموزش و ایجاد حساسیت در قبال حفاظت باید از مدارس شروع شده و در دانشگاه‌ها و مقاطع بالاتر ادامه یابد. این مؤسسات با ارتقاء توانایی قرائت و درک عناصر مربوط به میراث فرهنگی ما نقش مهمی در افزایش آگاهی فرهنگی و بصری ایفا می‌کنند و برای داوطلبان دریافت آموزش‌وپرورش تخصصی، آمادگی فرهنگی موردنیاز را تأمین می‌کنند. نقش آموزش عملی در تربیت صنعتگران و هنرمندان باید تقویت شود.
13 – می‌توان دوره‌های آموزشی اعطای مدرک حرفه‌ای را در دوره‌های ابتدایی آموزش و تربیت متخصص گنجاند. دوره‌های درازمدت و پاره‌وقت، روش ارزشمندی برای آموزش پیشرفته محسوب شده و در مراکز جمعیتی بزرگ مفید است. دوره‌های کوتاه می‌تواند باعث توسعه دیدگاه‌ها شود، اما برای مهارت‌آموزی مناسب نبوده و درک عمیقی از حفاظت ایجاد نمی‌کنند. از این دوره‌ها برای معرفی مفاهیم و فنون حفاظت در مدیریت محیط‌های طبیعی و مصنوع و متعلقات آن‌ها استفاده می‌شود.
14 – شرکت‌کنندگان دوره‌های تخصصی باید ظرفیت بالایی داشته و از تعلیم و تربیت مناسب و تجربه عملی کار بهره‌مند باشند. دوره‌های تخصصی باید ماهیت میان‌رشته‌ای داشته باشد و در کنار ارائه دروس عمومی برای همه شرکت‌کنندگان، به‌منظور پر کردن خلأهای مربوط به آموزش‌های پیشین و افزایش توانمندی متقاضیان، برخی سرفصل‌های اختیاری نیز ارائه دهد. برای تکمیل آموزش‌وپرورش حفاظت‌گران باید یک دوره کارآموزی جهت یافتن تجارب عملی نیز برگزار شود.
15 – هر کشور یا گروه منطقه‌ای باید موظف به ایجاد حداقل یک موسسه کاملاً سازمان‌یافته برای تعلیم و تربیت و دوره‌های تخصصی باشد. ممکن است راه‌اندازی خدمات حفاظتی کاملاً ذیصلاح ده‌ها سال طول بکشد؛ بنابراین ممکن است به تدابیر کوتاه‌مدت ویژه نظیر پیوند زدن برنامه‌های موجود با طرح‌های جدید برای خلق برنامه‌های جدید کاملاً پیشرفته نیاز باشد. باید تبادل ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای معلمان، متخصصان و دانشجویان تقویت شود. برنامه‌های آموزش حفاظت باید به‌طور منظم توسط افراد هم‌تراز ارزش‌یابی شود.
منابع
16 – منابع موردنیاز برای دوره‌های تخصصی می‌تواند شامل موارد زیر باشد؛
- تعداد کافی شرکت‌کنندگان در سطح موردنیاز، در حالت مطلوب بین 15 الی 25 نفر؛
- یک هماهنگ‌کننده تمام‌وقت که از حمایت اداری کافی برخوردار باشد؛
- آموزگاران با دانش نظری کامل و تجارب عملی در حفاظت و توانایی تدریس؛
- امکانات کاملاً مجهز شامل فضای سخنرانی همراه با تجهیزات سمعی – بصری، نمایش تصویری و غیره، استودیوها، آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها، اتاق‌های سمینار و دفاتر کارکنان؛
- کتابخانه و مرکز اسناد که امکان تأمین مجموعه‌های مرجع، تسهیلات تحقیقات مشترک میان مؤسساتی و دسترسی به شبکه‌های اطلاعاتی رایانه‌ای؛
- دامنه‌ای از آثار، مجموعه‌ها و محوطه‌ها در یک شعاع معقول.
17 – مستندسازی کافی برای درک آثار، مجموعه‌ها یا محوطه‌ها و بستر قرارگیری آن‌ها لازم بوده و حفاظت نیز به این مستندسازی بستگی دارد. هر کشور باید یک موسسه برای تحقیق داشته باشد که بایگانی مستندنگاری صورت گرفته از میراث فرهنگی و تمامی اقدامات حفاظتی مربوطه را عهده‌دار باشد. این اقدامات باید در چهارچوب مسئولیت‌های شناخته‌شده در سطح ملی انجام شود.
18 – ممکن است تأمین بودجه برای حق‌الزحمه تدریس و امرارمعاش مدرسین نیازمند سازماندهی‌هایی برای داوطلبان شاغل باشد، چراکه آن‌ها نیز در حال حاضر می‌توانند مسئولیت‌های خود را داشته باشند.
