برگرفته از دفتر چهارم مجموعه پژوهش‌های بنيادی گروه پژوهش دفتر فنی معاونت حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی
تجربه‌هاي حفاظت از بناها، محوطه‌ها و شهرهاي تاريخي جهان – زمستان ۱۳۷۹
| مکان | فرانسه، میان آرک و سنان |
| معمار سازنده بنا | نیکلاس لدو |
| قدمت | سده هجدهم (1779-1775 م) |
| کاربری نخستین | کارخانه تهیه نمک |
| کاربری کنونی | مرکز همایش |
| متخصصان احیا | ژرژ ژُون، معمار ارشد بناهای تاریخی پی‌یر بودویلَن، معمار فرنسین گالیارد-ریسلر، معمار داخلی |
| سال انجام طرح | 1971 |
| کارفرما | وزارت امور فرهنگی، وزارت آموزش ملی و توسعه علمی و صنعتی |
| هزینه | 5.5 میلیون فرانک: (تا پایان مارس 1971) |
| 10 میلیون فرانک: کل پروژه دویست هزار فرانک: مبلمان و جزییات پنجاه هزار فرانک: محوطه‌سازی و فضای سبز دویست هزار فرانک: سیستم‌های امنیتی |
در سده هجدهم بخش عمده نمک مورد نیاز فرانسویان با استخراج سنگ نمک از معادن واقع در شرق کشور تامین می‌شد. اما در بعضی دیگر از شهرها، چشمه‌هایی وجود داشت که به‌سبب گذر از بسترهای سنگ نمک، سرشار از این ماده بود. از عهد باستان با جوشاندن و تبخیر آب این چشمه‌ها مقدار بسیاری نمک به‌دست می‌آمد. این نحوه کار به بشکه‌های بزرگ احتیاج داشت که با سوزاندن چوب دارای حرارت دایمی به مدت پانزده ساعت باشد ـ‌اهمیت تهیه چوب در اینجا مشخص می‌شود. این عامل [روند تهیه نمک و نیاز به چوب] موجب شد ”کلود-نیکلاس لودو“[i] مکانی را میان دو دهکده آرک وسنان نزدیک جنگل ”شو“[ii] برای کارخانه نمک انتخاب کند. او طرح جامع بسیار بزرگ و بلندپروازانه‌ای تهیه‌کرد که قرار بود در مرحله‌های مختلف ساخته شود. مرحله نخست آن شامل ده ساختمان، که کارخانه اصلی تهیه نمک را تشکیل می‌داد، میان سال‌های 1775 و 1779 ساخته شد. این مجموعه عبارت بود از یک ساختمان مدیریت، دو ساختمان اداری، دو ساختمان تولید نمک، چهار ساختمان برای کارگران (بشکه‌سازها، نعل‌بندها، نجارها، نصاب قطعه‌های چوبی ـدر و پنجره). مرحله دوم طرح که به دلیل‌های آشکاری روی کاغذ باقی ماند؛ طرحی بود از یک شهر آرمانی، پیرامون کارخانه که افزون بر بناهای معمول مانند کلیسا، تالار شهر، حمام‌های عمومی، شامل گونه‌های اعجاب‌انگیز از بناهایی بود که به مکان‌های آموزشی و تفریحی اختصاص یافته بود.
کار تولید نمک در ساختمان‌های تکمیل‌شده تا سال 1890، گاه فعال و گاه متوقف بود اما هیچگاه نتوانست کاملا ً موفقیت‌آمیز باشد. این ساختمان‌ها به‌تدریج وضعیت تاسف‌باری پیداکردند تا آنکه در سال 1926 وزارت امور فرهنگی مصمم شد آنها را ثبت‌کند. از سال 1926 تا سال 1968 مجموعه بناها که با دیوار کرکره‌ای محصور شده بودند به استفاده‌های گوناگونی اختصاص یافتند. در سال 1931 تصمیم بر آن شد که مدرسه سوارکاری از ”بِزانکُن“[iii] به دو ساختمان جانبی مدیریت نقل‌مکان کند. بر این قرار دیوارها و سقف این دو تالار بزرگ تعمیر شدند. اما نه شمار اسب‌ها و نه مهترهای مورد نظر در این مجموعه به خوبی سامان نیافتند. در سال 1939 و سپس 1945 این مکان به سرپناهی برای پناهندگان اسپانیایی و پس از آن زندانیان آلمانی بدل‌‌شد؛ تا آنکه سرانجام انجمن متالُرژی شهرستان آرک و سنان آنجا را اجاره کرد. تا سال 1926 تنها عملیات حفاظتی تنها به اندودکاری گچ و ساروج و کاه‌گل به نما و بام محدود می‌شد. پی‌آمد انتقال مدرسه سوارکاری به این مجموعه سبب انجام مرمت‌های ابتدایی و در نتیجه نجات بنا شد. تخمین‌های نخستین [برای مرمت بنا] حدود هشت میلیون فرانک بود اما ”ژولین پُلتی“[iv] معمار متخصص بناهای تاریخی در سال 1930با تخصص و دقت بیشتر، حدود نیم آن را برآورد کرد و به‌این ترتیب وزارت فرهنگ هزینه آن را به‌عهده‌گرفت. در عمل تنها با انجام بخش کوچکی از این طرح (با حدود 648827 فرانک) در سپتامبر 1935 موافقت شد. در این مرحله کار روی ساختمان مدیریت و دو بنای مجاور آن انجام‌شد. دو بنای جانبی کاملاً تمیز شدند و ساختار جدید بتن مسلح با نیت برپا نگهداشتن (تقویت) پوشش سقف و اتصال آنها با دیوارهای خارجی که از محور (شاقول) خارج‌شده بودند، در بنا ایجاد شد. این عمل با یک سری قاب‌های بتنی به‌گونه‌ای صورت‌پذیرفت که فضای مستطیل شکل (80در26متر) را به یک ناو و دو راهروی جانبی تقسیم کرد و در عرض با تیرهایی در کنار کُلُنادهای داخلی و خارجی بسته‌شد. کُلُناد بیرونی در عوض به دیوار باربر آجری که به‌روش سنتی مرمت شده بود دوخته شد.
مرمت خانه مدير موردی متمایز بود. این ساختمان با ساختاری کاملاٌ متفاوت [با بنای قبلی]، از وجه‌های گوناگون آسيب ديده و تخريب شده بود. اين ساختمان روي زيرزميني قرارداشت كه باديوارهاي متعددي تقسيم شده‌بود و متشکل از يك فضاي مركزي بايك پلكان بود كه ساختاری سه طبقه آن را احاطه کرده بود. آخرين مالك این بنا كلناد شاخص جبهه جنوبي را (به دليل وضعیت خطرناک ناشی از آسیب‌های رعد و برق) از میان‌برداشته بود. از آنجا كه اجازه کار تنها براي سازه سقف و نماها تصويب شده بود، امكان بازسازي طبقه‌هاي مختلف كه می‌توانستند بند و بست‌هاي فوق‌العاده‌ای میان ديوارهاي مرتفع ايجاد کنند، وجودنداشت. بنابراين پس از برداشتن بخش‌هاي ويران‌ترِ ساختار آجري (مانند دودكش بخاري و جرزها) و تميز كردن فضای داخل، ديوارهاي اصلي و رخبام‌ها دوباره ساخته و در مركز با تيرهاي بتن مسلح به بالا و پايين ستون‌ها دوخته شد. نورگير روي پلكان دوباره از بتن ساخته شد، اما مانند سقف جديد پیرامون، با كاشي پوشيده شد تا با‌بخش قديمي همخوان شود و سرانجام كلناد به‌دقت مرمت شد. پس از اين اقدامات اصولی، پلكان مركزي بايد دوباره ساخته مي‌شد، طبقه‌های دور آن بايد ايجاد و سرويس‌هاي جدید نصب مي شدند. اين اقدام‌های ثانويه تا پيداشدن كاربري جديد و مناسب براي ساختمان متوقف شد.
2 – دفترهای کار در طبقه نخست.
3 – ژرژ ژُون؛ مرکز همایش و مطالعه آرک و سنان؛ خانه مدیر با راه‌پله‌ای که در اصل راه به نمازخانه داشته‌است.
در پایان سال 1968 [یعنی هنگامی] که تصمیم‌گرفته‌شد بناهای لودو، به مرکز همایش‌ها برای تمامی موضوع‌های مرتبط به آینده انسان بدل‌شود کارهای مرمت و تبدیل بنا آغاز شد[v].
با وجود اینکه تا کنون چیزی [کارهای ساخت و تبدیل] به پایان نرسیده[vi] از اکتبر سال 1970بعضی از بناها مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. خانه مدیر به مکانی برای همایش‌ها، دیدارها، گردهم‌آيي‌هاي جمعی، امور اداری و نمایشگاه‌های موقت تغییریافت. بخشي از ساختمان‌هاي نگهباني، هال ورودي براي ملاقات كنندگان را فراهم کرد و ساختمان‌هاي ديگر نيم دايره شكل كه قبلا خانه كارگرها بود، براي بخش های بسياری از كاربري هاي جديد مناسب تشخیص‌داده. يكي از آنها درحال حاضر برای آشپزخانه و غذاخوري و ديگري به فضاي نمايشگاهي و سومي به 20 استوديوي دوطبقه برای پژوهشگران و تالار مرکزی که با حفظ همان خصوصیات پیشین برای گردهم‌آیی جمعی درنظرگرفته‌شد.
باتوجه به اينكه ساختمان‌ها تا قبل از بدل‌شدن به مرکز همایش‌ها، پوسته هايي بزرگ و خالي بوده‌اند، تا پايان مارس 1971 حدود 5/5 ميليون فرانك هزینه شد و هزينه كامل درحدود 10 ميليون فرانك خواهد بود (باحدود %10 خطا). بيش از نيمي از هزينه‌ها به‌صورت یارانه‌ای بوده كه از طرف دولت و از سوی پنج وزارتخانه تأمين شده است.
بودجه‌ای حدود یک ملیون فرانک در سال 1972 که عمدتاً از سوی وزارت ملی آموزش و توسعه علمی و صنعتی تامین خواهد شد به کارهای تکمیل نگهبانی با شش اتاق برای پژوهشگران و و دو اتاق برای مسئولان؛ پیش‌بینی یک کتابخانه در خانه مدیر؛ در نظرگرفتن یک هال برای بازدیدکنندگان که نیت‌ها و چشم‌انداز (محدوده) فعالیت‌های مرکز را شرح دهد، اختصاص داده خواهد شد.
[i] . Claude-Nicolas Ledoux
[ii] . Chaux
[iii] . Besancon
[iv] . Julien Polti
[v] . مسئولان کارهای مرمت و احیای بنا عبارت بودند از: ژرژ ژُون (Georges Juven)، معمار ارشد بناهای تاریخی؛ پی‌یر بودویلَن (Pierre Boudvillain)، معمار؛ و فرنسین گالیارد-ریسلر (Francine Galliard-Risler)، معمار داخلی.
[vi] . با توجه به اینکه این مقاله در سال 1971 نوشته شده‌است، یعنی حدود چهار سال از آغاز کار گذشته است، نویسنده چنین مطلبی را عنوان می‌کند.
