گردآوری و ترجمه: سعید محمودکلایه، محمد غلام‌نژاد، حمید محمودکلایه

Damp Proofing

عایق ضد رطوبت؛ یک یا چند روکش از ترکیباتی که در برابر آب نفوذناپذیر هستند. معمولاً بر سطح پشتی یا رویی سنگ یا دیوار اعمال‌شده و بیشتر در ترازهای نزدیک به سطح زمین یا تراز زیر زمین از آن استفاده می‌کنند.

Dead Load

بار مرده؛ نیروهای ثقلی ثابت نظیر آن‌هایی که در اثر وزن سازه، روکش‌ها و عناصری که به‌صورت دائمی نصب شده‌اند، ایجاد می‌شود.

Dentil

دندانه؛ مجموعه بلوک‌های بیرون زده در کتیبه و گیلویی بناهای معماری کلاسیک.

Dentil Course

دندان‌موشی؛ یک ردیف از دندانه‌های کوچک و متحدالشکل که زیر رخ‌بام قرار گرفته‌اند.

Derrick

جرثقیل؛ ابزار مخصوص بلند کردن اجسام که معمولاً متشکل از دکل مهارشده، تیر با قابلیت چرخش حول محور لولا، قرقره و کابل است.

Diamond

الماس، الماسه؛ یک ماده معدنی حاوی کربن که معمولاً از نمونه‌های مصنوعی آن به‌عنوان ابزار ساینده، در تجهیزات برش سنگ استفاده می‌شود.

Diamond Match

هماهنگ‌سازی لوزی شکل بافت؛ روشی برای جور کردن رگه‌ها و نقوش اسلب‌های متوالی که حول دو خط تقارن متقاطع، گسترش می‌یابند. در حقیقت، تصویر ایجاد شده به‌مثابه گشودن دو خط تای عمود برهم و باز شدن یک صفحه با تکرار نقوش متقارن در دو محور است.

Diamond Wire Saw

اره سیمی الماسه؛ دستگاهی است که از کابل‌هایی با قطرها و طول‌های مختلف تشکیل می‌شود؛ این کابل‌ها با ذرات ریز الماس روی سطح برنده خود مسلح شده یا بعضاً از قطعات استوانه‌ای شکلی که با الماس روکش شده، استفاده می‌کنند. از این دستگاه در فرایندهایی چون استخراج، برش سنگ به‌صورت اسلب یا برش کناره‌های قطعات سنگ استفاده می‌شود.

Die

کمر پایه؛ نوعی سنگ نمای داخلی که از بالای ازاره ها تا زیر سقف را پوشش می‌دهد.

Digital Inventory Management

مدیریت دیجیتال فهرست اقلام؛ یک نرم‌افزار که با سیستم عکاسی همراه بوده و از این طریق به افراد و شرکت‌های پرداخت سنگ و توزیع‌کنندگان محصولات سنگ این امکان را می‌دهد که فهرستی مصور از اقلام خود ارائه دهند.

Digital Layout Application

نرم‌افزار طرح‌بندی به‌صورت دیجیتال؛ نرم‌افزاری که به‌گونه‌ای طراحی‌شده است تا امکان استفاده از ترسیمات کامپیوتری را به‌صورت همزمان با تصاویر دیجیتال (دارای مقیاس) فراهم ساخته و از این طریق، این امکان را در اختیار تولیدکننده سنگ قرار می‌دهد که پیش از بریدن اسلب‌های سنگ، آن‌ها را طرح‌بندی کرده و قطعات برش را برای دستیابی به بهترین نقش و کمترین اتلاف سنگ، مشخص کند.

Digital Templating

الگوسازی رقومی؛ فرایند شبیه‌سازی مجازی و دیجیتال از محل نصب (برای اندازه‌گیری و سنجیدن شرایط) که نیاز به مدل‌سازی فیزیکی را برطرف می‌سازد. اطلاعات به دست آماده از این مدل دیجیتال، قابلیت انتقال آسان به انواع مختلف محیط‌های نرم‌افزاری ترسیم کامپیوتری یا دستگاه برش CNC را داشته و بدین طریق موجبات تسریع کار را فراهم می‌آورد.

Dimension Stone

سنگ ساختمانی؛ سنگ طبیعی که پس از برش، انتقال به زیر دستگاه و پرداخت، در ابعاد و اشکال مختلف برای مصارف معین، آماده شده باشد.

Dolomite

دولومیت؛ نوعی ماده معدنی با ماهیت کربناتی رسوبی (نوعی سنگ‌آهک) که بخش عمده آن (بعضاً تمام آن) را کربنات مضاعف منیزیم و کلسیم (کانی دولومیت) تشکیل می‌دهد. اصطلاح سنگ دولومیت، برای سنگ تزئینی و نما به کار می‌رود و مترادف با اصطلاح دولوستون است که در سنگ‌شناسی رسوبی به‌کاررفته است. این کانی در برخی از سنگ‌های آهکی ساختمانی نیز وجود دارد.

Dolomitic Limestone

سنگ‌آهک دولومیتی؛ نوعی سنگ‌آهکی که بیش از 10 درصد و کمتر از 80 درصد مواد تشکیل‌دهنده آن کانی دولومیت باشد.

Dolostone

سنگ دولوميت، دولوستون؛ نوعی سنگ‌آهکی که حاوی بیش از 40 درصد کربنات منیزیم (به‌عنوان مولکول دولومیت) باشد.

Dovetail Slot

چاک دم‌چلچله‌ای؛ یک شیار ممتد با مقطع ذوزنقه‌ای که تداعی‌کننده دم چلچله است.

Dowel

میله، میلگرد اتصال؛ یک قطعه کوتاه استوانه‌ای شکل که جنس آن فلزی غیر از آهن یا فاقد آهن بوده و برای مهار سنگ از آن استفاده می‌شود.

Drafted Margin

حاشیه بادکوبه‌ای؛ محدوده پیرامون وجه یک قطعه‌سنگ که با استفاده از قلم، پرداخت شده باشد. در حقیقت، سنگ سرتراشی که دورتادور وجه نمای آن را به عرض 15 تا 30 میلی‌متر با قلم تراش می‌دهند و بقیه سطح نما را تیشه‌داری می‌کنند تا حالت طبیعی خود را حفظ کند.

Dressing

تراشیدن سنگ، آهار سنگ؛ فرایند حذف زوائد بلوک‌های بزرگ سنگ و تبدیل آن به شکل مکعب برای اهدافی چون انبار کردن یا حمل‌ونقل. بعضاً از این فرایند با عنوان Scabbing نیز یاد می‌شود.

Drill Rigs

دکل حفاری؛ دستگاه مورداستفاده در فرایند استخراج که سوراخ‌هایی را در یک مسیر خطی ایجاد کرده تا فرایند جدا کردن و کندن قطعه‌سنگ از موقعیت اولیه آن بهتر صورت گیرد.

Drip

شیار آب‌چکان؛ یک برش به شکل شیار در زیر و مجاورت لبه جلویی سنگ‌های بیرون زده (نظیر سنگ کف پنجره، نعل درگاه‌های سنگی، درپوش دیوار) که باعث هدایت آب از همین محل و پیشگیری از انتقال آن به نمای دیوار می‌شود.

Drip Stone

سنگ آب‌چکان؛ یک قاب بیرون زده از محل بالای سردر، پنجره و بعضاً قوس‌ها که از هدایت آب باران به نمای زیر خود پیشگیری می‌کند.

Dry Seam

رگه خشک، درز خشک؛ جداشدگی طبیعی در سنگ که هنوز پر نشده باشد و امکان ایجاد شکاف یا شکستگی ناشی از بار، در آن زیاد است.

Dry Stack

خشکه‌چینی؛ در ساختارهایی که از سنگ لاشه به‌عنوان مصالح استفاده می‌شود، دیوارهایی که بدون ملات کار می‌شوند را خشکه‌چین می‌گویند.

Dual Finish

دو پرداخته؛ استفاده از دو روش پرداخت متضاد و متفاوت روی یک قطعه‌سنگ. برای مثال پرداخت با شعله در کنار صیقل کردن.

Durability

دوام؛ معیاری برای سنجش توانایی سنگ‌های ساختمانی در حفظ ویژگی‌های اصلی و شاخص مانند استحکام، میزان مقاومت در برابر فرسایش و حفظ نمای ظاهری در برابر عوامل فرسایش طبیعی و شیمیایی. دوام بر اساس مدت‌زمانی تعریف می‌شود که سنگ می‌تواند ویژگی‌های ظاهری خود را حفظ کند. این مدت بر اساس شرایط محیطی، محل استفاده از سنگ موردنظر و فرآوری نهایی سنگ، تغییر می‌کند؛ برای مثال، دوام سنگ در فضای داخلی ساختمان نسبت به استفاده از آن در فضای خارجی متفاوت خواهد بود.

Dutchman

وصله سنگی؛ قطعه‌سنگ کوچکی که به‌عنوان وصله در قطعه‌سنگ بزرگ‌تری کار شده است. قطعه‌سنگ کوچکی که در یک دیوار ساخته‌شده از سنگ تراشیده، کار شده باشد.

Eased Edge

لبه دم‌گیری شده یا گرد؛ پخی ملایم یا گرد کردن ناچیز لبه سنگ که برای حذف برندگی و تیزی سنگ‌های برش خورده، ایجاد شده است.

Eaves

پیش‌آمدگی لبه بام؛ قسمت انتهایی پوشش شیب‌دار بام که از لبه دیوار بیرون زده و روی آن را پوشانده است.

Edge Chiseling Tool

ابزار شبه قلم؛ ابزاری با آرواره و دندانه‌های کاربیدی که بدون استفاده از قلم (اسکنه) و چکش، ظاهر لبه سنگ را به شکلی پرداخت می‌کند که شبیه به لبه‌های قلم‌خورده یا شکسته شده به نظر آید.

Edge Profile

پروفیل لبه، سطح مقطع لبه؛ این اصطلاح، اشاره به نمای لبه سنگ (پس از عبور یک خط مقطع فرضی) دارد. در حقیقت، لبه‌های سنگ که نمای آن در معرض دید قرار دارند، معمولاً ابزار می‌خورند و این طرح در شرایط مختلف و بسته به نوع استفاده از سنگ متفاوت خواهد بود.

Efflorescence

شوره؛ گرد سفیدرنگی است که براثر تبلور نمک‌های مازاد و در نتیجه حرکت رو به بالای نمک‌های محلول (در اثر خاصیت مویینگی)، روی سطوح مصالح تشکیل می‌شود.

Elevation

نمای قائم؛ ترسیمی از یک سطح قائم و عناصر ساختاری و سازه‌ای که می‌تواند از فضای خارجی بوده یا اینکه از فضای داخلی ترسیم شده باشد.

Encrinal Marble

مرمریت انکرینال؛ نوعی مرمریت تزئینی که نقوش فسیلی روی آن مشاهده می‌شود.

Engineered Stone

سنگ مصنوعی؛ محصولی ساخت دست بشر که ترکیبی از مواد معدنی طبیعی (نظیر کوارتز) و مواد مصنوعی (نظیر پلی‌استر، شیشه، اپوکسی و عناصر دیگر) است.

Entablature

پیشانی؛ نوعی تیر مرکب که روی ستون نشسته و شامل کتیبه و گیلویی باشد.

Entasis

میان کوژی، تحدب میل ستون؛ تحدب اندکی که برای میله ستون طراحی شده و صرفاً جنبه زیبایی دارد.

Epoxy Resin

اپوکسی، صمغ اپوکسی؛ اپوکسی یک هم‌بسپار ترموست یا گرماسخت است که از دو ماده شیمیایی مختلف تشکیل شده است. این دو ماده را با نام رزین و سخت‌کننده، فعال‌ساز یا هاردنر می‌شناسند. از این مواد نسبتاً منعطف به‌عنوان عامل چسباننده نیز استفاده می‌شود.

Erection

برپاساختن، نصب کردن؛ فرایند نصب سنگ‌های مربوط به وجوه قائم در محل خود را برپاساختن سنگ می‌گویند.

Etched

حکاکی، اسید سابی؛ ایجاد نوعی بافت تزئینی روی سنگ با روش‌های مختلف اعم از مکانیکی یا شیمیایی.

Exfoliation

فرسايش پوست‌پیازی، پوسته‌پوسته شدن؛ فرآيندي كه به‌وسیله آن فلس‌ها، صفحات يا پوسته‌هاي هم‌مرکز سنگ با ضخامت كمتر از 1 سانتی‌متر تا چند متر، به‌طور متوالي لایه‌لایه می‌شوند يا از سطح برهنه توده بزرگ سنگ، كنده می‌شوند. اين حالت در نتیجه هوازدگی فيزيكي یا شيميايي حاصل می‌شود.

Expansion Anchor or Bolt

پیچ واشو، رول‌پلاک؛ قطعه‌ای که در محل سوراخ‌کاری شده قرار گرفته و پس از قرار دادن پیچ در آن و زدن ضرباتی با ابزاری مانند چکش، در اثر نیروی وارده از سر پیچ منبسط شده و کاملاً با بدنه حفره درگیر می‌شود و بدین طریق، اتصال محکمی ایجاد می‌کند.

Expansion/Contraction Joint

درز انبساط یا انقباض؛ یک اتصال منعطف میان قطعات سنگ که امکان انقباض و انبساط داشته و بدین طریق، اثرات نامطلوب ناشی از جابه‌جایی‌های منتج از تغییرات دما یا حرکت دینامیک ساختمان را کاهش می‌دهد.

Exposed Face

نمای روکار؛ سطح قابل‌مشاهده قطعات سنگ.

Fabricated

آماده‌سازی (فراوری) شده؛ این اصطلاح در ارتباط با سنگ‌های ساختمانی، به معنای هر یک از فرایندهایی است که در کارخانه برای تبدیل سنگ خام به شکل قابل‌مصرف نهایی صورت می‌پذیرد. این فرایندها شامل برش، سایش، تقسیم و غیره می‌شود.

Face

رویه، نما؛ وجه نمایان سنگ در ساختار.

Fascia

پیشانی، لب‌بند؛ عناصر تخت افقی که معمولاً ارجاع به عنصری از معماری کلاسیک رومی دارد.

Feed Rate

سرعت برش؛ میزان سرعت دستگاه‌هایی نظیر اره یا مته، برای بریدن یا جدا کردن قطعات سنگ.

Feldspar

فلدسپار؛ گروهی از مواد معدنی بلورین، تمام سیلیکات‌های آلومینیوم همراه با پتاسیم، سدیم، کلسیم یا باریم. جزئی ضروری از تمام سنگ‌های بلوری.

Ferruginous

آهن‌دار؛ سنگ‌های آهکی یا ماسه‌سنگ‌هایی که درصد بالایی از مواد اصلی آن‌ها را اکسید آهن تشکیل دهد.

Fiberglass Backing

پشت‌بند فایبرگلاس؛ یک شبکه توری تقویتی با دانه‌بندی ریز که به پشت اسلب‌های ضعیف چسبانده می‌شود. نخستین هدف از استفاده از این پشت‌بند، کاهش خطرات ناشی از حمل‌ونقل اسلب‌های سنگ شکننده است.

Fieldstone

سنگ طبیعی؛ نوعی سنگ با اشکال نامنظم که به همان صورت یافت شده در طبیعت و بدون هرگونه فراوری و پرداخت، برای اهداف مختلف ساخت‌وساز مورداستفاده قرار می‌گیرد. از این سنگ در دیوارهای خشکه‌چین، به‌صورت سنگ نما، کف‌پوش معابر و خطوط تقسیم فضا در باغ‌ها استفاده می‌شود.

Filler Strip

نوار پرکننده؛ به توضیحات ذیل واژه میله نگه‌دارنده (Backer Rod) مراجعه شود.

Filling

بتونه‌کاری؛ یک روش قدیمی که برای پر کردن حفره‌های طبیعی قطعات سنگ با استفاده از سیمان یا رزین‌های مصنوعی و مواد مشابه، استفاده می‌شود.

Fines

خاکه، ذرات بسیار ریز؛ مواد ریزی در ابعاد پودر، گرد، لای و ماسه که معمولاً در نتیجه اقداماتی نظیر خرد کردن سنگ پدید می‌آیند.

Finish

پرداخت؛ فرایندی که در طول آماده‌سازی در کارخانه، روی سطح نمای سنگ ساختمانی صورت می‌گیرد تا ازلحاظ زیبایی یا ویژگی عملکردی به سطح مطلوب برسد. پرداخت می‌تواند در مراحل اولیه یا انتهایی آماده‌سازی سنگ صورت پذیرد.

Fissure

شکاف، درز؛ یک واژه در صنعت سنگ که به هر افتراق طبیعی در مرز بلورهای سنگ که در نمای آن قابل‌مشاهده باشد، اشاره دارد. به‌بیان‌دیگر، وقوع یک جداشدگی طبیعی که ممکن است بر عملکرد سنگ تأثیرگذار بوده یا تأثیری روی آن نداشته باشد. باید توجه داشت که مفهوم این لغت در کاربرد صنعتی آن، متفاوت با مفاهیم و کاربرد آن در زمین‌شناسی است. در علم زمین‌شناسی، این لغت به معنای زیر مورداستفاده قرار می‌گیرد: سطح شكستگي يا ترك در سنگ كه در امتداد آن، يك جدایش آشكار وجود دارد. اين شكاف عموماً با مواد كاني دار پر می‌شود.

Flagstone

سنگفرش تخت؛ ورقه‌های سنگ در اشکال نامنتظم با لبه‌های شکسته که برای کف‌پوش فضاهایی چون معابر سواره و پیاده و کف حیاط از آن استفاده می‌شود. این لغت برای توصیف هر نوع سنگی که با این الگو استفاده شود، به کار می‌رود، اما به‌طور خاص به آن دسته از سنگ‌های رسوبی اشاره دارد که در حداقل ضخامت خود متورق شده‌اند.

Flamed Finish

پرداخت حرارتی (شعله‌ای)؛ پرداخت سطح سنگ با قرار دادن آن در معرض حرارت بالا در مدت‌زمانی کوتاه که منجر به پوسته‌پوسته شدن سطح سنگ خواهد شد. نوع تغییر شکل نما، بستگی به ساختار دانه‌بندی و نوع ذرات سنگ دارد. این فرایند می‌تواند رنگ طبیعی سنگ را تغییر دهد.

Fleuri

گل‌انداز؛ لکه‌ها و طرح‌های تصادفی که در نتیجه برش سنگ به‌موازات صفحه بستر طبیعی آن ایجاد شود.

Fleuri Cut

برش عرضی؛ بریدن ورقه‌های سنگ به‌موازات صفحه بستر طبیعی آن؛

Flexural Strength

مقاومت خمشی؛ توان سنگ در برابر تغییر شکل (ناشی از بار) را مقاومت خمشی می‌گویند. برای اندازه‌گیری آن از روش‌های بارگذاری 3 نقطه‌ای، چهار نقطه‌ای، تیر یک سر گیردار و غیره استفاده می‌شود. در سند تهیه‌شده توسط موسسه استاندارد ایران، برای این کار از روش چهار نقطه‌ای استفاده شده است.

Flooring

کف‌پوش؛ سنگ مورداستفاده برای فضاهای داخلی با کاربرد تردد پیاده

Flute

شیار، قاشقی؛ مجموعه‌ای از شیارهای مقعر که در یک راستا و به‌موازات هم در میله ستون (یا هر سطح دیگر) ایجاد شده است.

Fracture

شکستگی؛ هرگونه جداشدگی در کالبد سنگ که در نتیجه فشار مکانیکی پدید آمده باشد.

Freestone

سنگ‌ مخصوص‌ تراش‌، سنگ‌تراش‌ بردار؛ هر سنگي (خصوصاً ماسه‌سنگ ریزدانه‌ای با لایه‌های ضخيم و بافت مسطح) که در تمامي راستاهاي ممکن، با سهولتي يکسان، قابل برش (بدون خرد يا شکسته شدن) باشد. سهولت ايجاد اشکال مختلف در چنين سنگي، آن را به ماده‌ای مناسب براي توليد بلوک‌های ساختماني تبديل کرده است.

Frieze

افریز، نوار تزئینی؛ یک نوار با کاربرد تزئینی در قسمت فوقانی دیوارهای داخلی

Front-end Loader

لودر معمولی؛ لودر یکی از کاربردی‌ترین ماشین‌آلات ساختمانی و عمرانی است. این ماشین که در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود به دلیل عملکرد و انعطاف‌پذیری زیادی که دارد و نیز با کمک تغییر جام می‌تواند بسیاری از کارها را انجام دهد. جام (باکت) جلویی لودر را می‌توان با تجهیزات دیگری جایگزین کرد تا برای کار در محیط معادن سنگ تطبیق یابد.