گردآوری و ترجمه: سعید محمودکلایه، حمید محمودکلایه، محمد غلام‌نژاد

طبقه‌بندی به لحاظ زمین‌شناسی

تراورتن عنوانی برای یکی از انواع لایم‌استون است که شکل‌گیری آن تحت شرایط خاص فرایند رسوب‌گذاری صورت می‌پذیرد. تراورتن در زمره سنگ‌های رسوبی شیمیایی دسته‌بندی می‌شود؛ نحوه تشکیل آن برخلاف سنگ لایم‌استون، به‌صورت ته‌نشینی[1] و رسوب در محیط‌های زمینی[2] (قاره‌ای) است. در حقیقت، همان‌گونه که در فصل‌های پیش بدان اشاره شد، سنگ لایم‌استون در کف دریاها بر اثر فشرده شدن و سخت شدن انباشت‌های رسوبی به هم چسبیده (یا موادی که دستخوش تبلور مجدد شده‌اند) از بقایای ارگانیک‌های حاوی آهک شکل می‌گیرد. در برخی از لایم‌استون‌های دریایی، بافت سنگ به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که پیش یا پس از رسوب و سخت شدن، حفره‌هایی همانند تراورتن روی سطح آن ایجاد شود. ممکن است در برخی از لایم‌استون‌های دریایی، امکان مشاهده رد فسیل‌ها با چشم غیرمسلح میسر باشد. در آن دسته از لایم‌استون‌های دریایی که این امکان میسر نیست، این احتمال می‌رود که فسیل میکروارگانیسم‌های دریایی در مقادیر زیاد و کنار یکدیگر در این سنگ‌ها وجود داشته باشد؛ این بقایا همراه با مقادیر مختلفی از هاگ و گرده‌های ناشی از گیاهان زمینی نظیر جلبک‌ها و قارچ‌ها، با استفاده از چشم مسلح قابل‌مشاهده هستند. ازآنجاکه فسیل لایم‌استون‌های دریایی حاوی کیتون[3] (ماده سازنده ناخن) است، حتی در شرایط تبلور مجدد لایم‌استون که باعث از بین رفتن فسیل‌های طبیعی می‌شود نیز حفظ خواهند شد.

ویژگی‌های جذاب بافت سنگ تراورتن، آن را به سنگی بسیار ارزشمند در میان سنگ‌های ساختمانی بدل ساخته است؛ بافت تراورتن بسیار متخلل است و ابعاد حفره‌های روی سطح، تا چندین سانتی‌متر افزایش می‌یابد؛ همچنین به لحاظ رنگ‌بندی نیز، تراورتن دارای دامنه‌ای از طیف رنگ‌های روشن است که ظاهر آن را شبیه به سطوح متشکل از خاک نرم نشان می‌دهد. سنگ تراورتن از پیش از دوران کلاسیک تاکنون به‌عنوان یکی از پرکاربردترین سنگ‌ها در صنعت ساختمان و ایجاد عناصر تزئینی بوده است که این امر به‌واسطه بافت نرم و سهولت پرداخت یا کار کردن روی این سنگ است. فضاهای خالی موجود در سنگ تراورتن علاوه بر اینکه وجه تمایز آن به شمار می‌رود، یکی از ویژگی‌های خود این سنگ نیز محسوب می‌شود. در برخی از موارد، این حفره‌ها با استفاده از مواد ضد آب پر می‌شوند؛ این امر به‌طور خاص هنگامی صورت می‌گیرد که از سنگ به‌عنوان کف‌پوش استفاده شود و این خلل و فرج مانعی برای حرکت راحت برخی از افراد (برای مثال بانوانی که کفش پاشنه‌بلند دارند) شود.

ریشه نام تراورتن از کلمه ایتالیایی تراورتینو[4] است که خود از نام شهری در روم باستان یعنی تیبور[5] (تیوولی[6]) مشتق می‌شود؛ شهر تیبور در نزدیکی شهر رم واقع شده است و در این شهر، معادن زیادی از سنگ تراورتن وجود دارد و قرن‌هاست که از این سنگ به‌عنوان مصالح اصلی در این منطقه استفاده می‌شود. در اطراف چشمه‌های آب گرم شهر تیوولی که به‌واسطه فعالیت‌های آتشفشانی کوه اتنا[7] گرم می‌شوند، سنگ تراورتن تشکیل می‌شود.

چنانچه خواسته باشیم به‌طور دقیق و موجز فرایند شکل‌گیری تراورتن را توصیف کنیم، می‌توان این‌گونه عنوان کرد که تراورتن ها به‌طورمعمول از ته‌نشین شدن کربنات کلسیم موجود در آب‌های ناخالص (که معمولاً گرم یا داغ هستند)، آب‌های تازه و آب‌های مملو از مواد معدنی در داخل یا اطراف دهانه مجاری یا کانال‌های آب ایجاد می‌شوند. در حوضچه‌ها و برکه‌های اشباع از کربنات کلسیم که به‌واسطه وزش باد دستخوش تلاطم هستند، شاهد ته‌نشینی و سیمانی شدن رسوبات هستیم؛ این فرایند منجر به شکل‌گیری تراورتن‌هایی از نوع تیوولی خواهد بود. اگرچه تراورتن ها اغلب دارای ذرات گیاهی یا فسیل حیوانات موجود در خشکی (نظیر جوندگان و گوزن‌ها) هستند، اما برخلاف دیگر لایم‌استون‌های شبه تراورتن، فسیل‌های دریایی در آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

سنگ لایم‌استون از طریق فشرده شدن و به هم چسبیدن بقایای صدف‌های دریایی، جلبک و سایر ارگانیسم‌های دریایی که از آب دریا کربنات کلسیم استخراج می‌کنند، ایجاد می‌شود. فشارهای متعاقب زمین‌شناسی می‌تواند بر این فرایند شکل‌گیری تأثیر گذاشته و به ایجاد لایم‌استون‌های شبه تراورتن منجر شود؛ این شبه تراورتن ها، مملو از حفره بوده و از تخلخل بالایی برخوردارند و بافت آن شبیه به بافت سنگ تراورتن است. اگرچه در مواردی این سنگ‌ها به‌عنوان سنگ تراورتن فروخته می‌شوند، اما باید به خاطر داشت که این سنگ‌ها با رسوبات شیمیایی موردنظر یا تراورتن نوع تیوولی که اطراف چشمه‌ها شکل می‌گیرند، تفاوت دارند. مرحله پیش از ته‌نشینی و مرحله پیش از به هم چسبیدگی و سخت شدن، جایگزینی مواد معدنی و سایر تغییرات شیمیایی، “دیاژنز[8]” (سنگ‌زایی یا ترازایش) نامیده می‌شود؛ این فرایند شامل تأثیرات آب و هوایی یا تغییرات دگردیسی ناشی از فشار، گرما یا زمان در عمق زیاد که با جابجایی‌های عادی پوسته‌ای همراه است، خواهد شد.

لایم‌استون‌هایی که طی فرایند سنگ‌زایی دستخوش تغییر شده‌اند، دارای تخلخل بسیار زیادی هستند که در برخی موارد این تخلخل تا 40% از کل حجم سنگ یا بیش از آن را شامل می‌شود. خود سنگ ممکن است در آب‌های بسیار کم‌عمقی نظیر محدوده‌های تحت جزر و مد یا تپه‌های دریایی نزدیک ساحل (نقاطی که با اندکی جزر و مد در معرض نور خورشید قرار گرفته و خشک می‌شوند)، شکل گرفته باشد. این خشک شدن منجر به حفظ و افزایش تخلخل سنگ می‌شود؛ در حداقل حالت ممکن، این فرایند منجر به شکل‌گیری یک چارچوب کاملاً سخت می‌شود که حتی اگر فضاهای خالی میان آن‌ها توسط لجن‌های کربناتی (مشتق از صخره‌های کشندی) یا لجن‌های زمینی پر شده باشد، سختی خود را حفظ می‌کنند. موادی که حفره‌ها را پر کرده‌اند، در ادامه ممکن است در آب حل شده یا شسته شوند و حفره‌ها خالی باقی خواهند ماند. این نوع از لایم‌استون‌ها به‌واسطه حفرهایی که در بافت خود دارند، بعضاً در گروه تراورتن ها دسته‌بندی می‌شوند. بااین‌حال، نحوه شکل‌گیری و محیط آن کاملاً با سنگ تراورتن زمینی یا نوع تیوولی آن متفاوت است.

شکل‌گیری سایر لایم‌استون‌هایی که ظاهری شبیه به سنگ تراورتن دارند، ممکن است توسط انحلال ثانویه کربنات کلسیم در عمق زیاد صورت گرفته باشد؛ حتی اگر پیش‌ازاین، نوعی لایم‌استون متراکم با تخلخل پایین باشند. در این موارد، نفوذ آب‌های نسبتاً اسیدی باعث حل شدن کربنات‌های کلسیم پرکننده حفره‌ها شده و حفره‌ها مجدداً ایجاد می‌شوند. لایم‌استون‌های شبه تراورتن استخراج‌شده در تگزاس مرکزی، مثال مناسبی در این خصوص محسوب می‌شوند که به دوران کرتاسه پسین (تقریباً 70 الی 100 میلیون سال پیش) تعلق دارند. این نوع از لایم‌استون‌ها که در آب‌های کم‌عمق رسوب یافته‌اند، حاوی مقادیر زیادی از صدف‌های دریایی بزرگ و صدف حلزون هستند. پوسته‌ها توسط لجن‌های کربناتی ناشی از گیاهان دریایی پر شده و در مرحله بعد، بافت پیرامونی و پرکننده اطراف آن، سخت شده است؛ سپس پوسته کربنات کلسیم در عمق زیاد حل شده و یک “استینکرن[9]” بر جای خواهد گذاشت؛ در حالت دیگر، داخل فضاهای خالی و حفره‌ها توسط پوسته خردشده صدف‌ها پر می‌شوند. علت وقوع تجزیه متمایز و افتراقی به این خاطر است که این پوسته‌های بزرگ و سنگین حلزون‌ها از آراگونیت معدنی تشکیل شده‌اند؛ این مواد، شکل ناپایدار و آماده به واکنشی از کلسیت هستند که به‌سادگی حل شده یا در طول زمان به کلسیت تبدیل می‌شوند. سایر حفره‌ها را نیز می‌توان به‌واسطه انحلال بقایای پوسته آراگونیتی در تراورتن‌های تگزاس مرکزی مشاهده کرد.

گوی‌های رسی[10]. در برخی از موارد، شاهد وجود گوی‌های رسی در تراورتن ها هستیم که امری غیرمعمول محسوب نمی‌شود، اما معمولاً چندان موردپسند فعالان حوزه تجارت سنگ نیست. این گوی‌ها، در حقیقت کلوخه‌هایی از رس هستند که به‌واسطه غلتیدن کمابیش حالت گرد دارند و طی رسوب‌گذاری لایم‌استون‌ها، ته‌نشین می‌شوند. گوی‌های رسی معمولاً به‌خوبی سخت نشده‌اند و قابلیت صیقل پذیری ندارند؛ همچنین این مواد ماهیتی نرم داشته و با آب شسته می‌شوند.

توفا[11]. یکی از انواع سنگ که معمولاً با سنگ تراورتن اشتباه گرفته می‌شود، توفای آهکی (حاوی کربنات کلسیم) است. توفا سنگی کاملاً متخلخل با ظاهری فرسوده است که در اطراف مظهر چشمه‌های آب تازه که از کربنات کلسیم اشباع باشند، شکل می‌گیرند؛ این چشمه‌ها معمولاً در کف دریاچه‌های نمکی و محاط در خشکی نظیر دریاچه مونو[12] در کالیفرنیا یا دریاچه بحرالمیت وجود دارند. ته‌نشینی مواد آهکی موجود در آب‌های تازه، زمانی رخ می‌دهد که آبِ حاویِ CO₃ چشمه‌ها، با آب شور دریاچه ترکیب شود. معمولاً وجود فعالیت‌های جلبکی و قارچی در داخل یا اطراف چشمه‌های موجود در کف رودخانه‌ها، به فرایند رسوب‌گذاری و ته‌نشست رسوبات کمک می‌کند. رسوبات می‌توانند به‌صورت پشته یا توده‌های مخروطی شکل ایجاد شوند؛ چنانچه سطح دریاچه به حدی پایین باشد که این توده‌ها قابل‌مشاهده باشند، ظاهری کنگره‌ای و شبیه به قلعه پیدا می‌کنند که مخروط‌هایی توخالی در کنار آن‌ها وجود داشته و جریان آب چشمه‌ها از میان آن‌ها عبور می‌کند. این مخروط‌ها ممکن است تا 3 متر ارتفاع داشته باشند. توفا معمولاً بسیار نرم، اسفنجی و فاقد هرگونه قاعده و نظم در شکل هستند که به لحاظ رنگ‌بندی، ظاهر بسیار نامطلوبی دارند و به همین خاطر، سنگ‌های مناسبی برای مصارف ساختمانی محسوب نمی‌شوند. در موارد معدودی که برخی از رسوبات کمیاب توفا قابل‌استفاده باشند، به‌عنوان سنگ تراورتن به فروش خواهند رسید.

توف[13]. سنگ دیگری که عمدتاً با توفا اشتباه گرفته می‌شود، سنگ توف است. توف یک ماده رسوبی ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی است (خاکسترهای آتشفشانی) و هیچ شباهت و ارتباطی با سنگ توفا ندارد. ترکیبات اولیه تمامی سنگ‌های مشابه تراورتن (به‌استثنای توف آتشفشانی) کلسیت یا کربنات کلسیم (CaCO₃) است؛ تنها در موارد معدودی، این سنگ‌ها حاوی انواع معدنی آراگونیت نیز هستند. هنگامی‌که آب باعث ته‌نشین شدن یک کانی قابل‌حل می‌شود، این احتمال می‌رود که کانی‌های دیگری نیز طی این فرایند ته‌نشین شده، یا در صورت وجود بلوک‌های ساختار شیمیایی منجر به جایگزینی کربنات کلسیم شوند. ازاین‌رو، ممکن است که اکثر تراورتن ها حاوی دی‌اکسید سیلیس (سیلیکا) آبدار (چرت یا سنگ چخماق) یا هر نوع نمک قابل‌حل دیگر، سایر کانی‌ها و در شرایط خاصی دانه‌های رسوبات آواری (نظیر انواع رس‌ها، سیلت کوارتزی و بعضاً مقادیر کمی از ماسه کوارتزی) باشند.

خواص فیزیکی تراورتن

مقاومت سنگ (بر اساس استانداردهای ISIRI 5697, 5698, 8229)؛ مقاومت سنگ تراورتن، معیاری برای ارزیابی از میزان توان پایداری این سنگ در برابر فشارها به شمار می‌رود. دو روش مختلف برش سنگ که پیش‌تر بدان اشاره شد، ازلحاظ مقاومت و مسائل وابسته بدان با یکدیگر تفاوت دارند؛ به همین خاطر ضروری است که آزمایش‌های لازم برای ارزیابی از میزان مناسب بودن هر یک از این روش‌ها بسته به پروژه و نوع استفاده از سنگ، صورت پذیرد. میزان مقاومت تراورتن ها به عوامل متعددی از قبیل درزه‌ها و کلیواژها در بلورهای کلسیت، درجه هم‌پیوستگی و سخت شدن، اتصال درونی بلورهای کلسیت و درنهایت ماهیت هر یک از مواد چسباننده موجود در سنگ، بستگی دارد.

مقاومت سایشی- روش آزمون (ISIRI 5700)؛ برای توضیحات کامل در این خصوص، به بند مشابه در بخش لایم‌استون (مقاومت سایشی لایم‌استون) مراجعه شود.

خواص فیزیکی تراورتن
	مشخصه فنی	دامنه تغییرات مقادیر	کمینه پیشنهادی
1	مقاومت فشاری (مطابق با آزمون ISIRI 5698)	350 – 740 kg/cm2	فضای داخلی 350 kg/cm2 فضای خارجی 530 kg/cm2
2	مقاومت خمشی (مطابق با آزمون ISIRI 8229)	42 – 105 kg/cm2	فضای داخلی 50 kg/cm2 فضای خارجی 70 kg/cm2
3	ضریب ارتجاعی (در یک میلیون)	0.1 – 1.05 kg/cm2
4	چگالی (مطابق با آزمون ISIRI 5699)	2242 – 2643 kg/m3	2306 kg/m3
5	ضریب ازهم‌گسیختگی (مطابق با آزمون ISIRI 5697)	35 – 105 kg/cm2	فضای داخلی 50 kg/cm2 فضای خارجی 70 kg/cm2
6	درصد جذب (نسبت به وزن)	0.10 – 2.5	2.5
7	مقاومت سایشی	7 – 25 Ha	10 Ha

ویژگی‌های ظاهری تراورتن

رنگ و رگه‌های سنگ؛ همانند بسیاری از سنگ‌های رسوبی، رنگ‌بندی تراورتن ها نیز شامل دامنه‌ای از نخودی روشن تا قهوه‌ای مایل به زرد، قهوه‌ای و قرمز می‌شود؛ طیف رنگ‌های قرمز در تراورتن به‌واسطه وجود مقادیر مختلف اکسید آهن است. بسیاری از این سنگ‌ها به‌واسطه لکه‌های ناشی از مواد دارای آهن که به سطوح فوقانی سنگ تراوش کرده است، رنگ متفاوتی یافته‌اند که این امر در کانسارهای تراورتن و لایم‌استون مشاهده می‌شود. سایر رنگ‌های قابل‌مشاهده در تراورتن، از کانی‌هایی غیر از آهن نشأت می‌گیرند؛ تنوع رنگ‌بندی نوارها نیز به‌واسطه عوامل متعددی نظیر تغییرات در میزان حجم یا ویژگی شیمیایی سیالات واردشده به سنگ، تغییرات در مجاری ورودی و تغییرات در چرخه‌های اقلیمی خشک و مرطوب، ایجاد می‌شود.

آماده‌سازی و نصب

انواع برش سنگ تراورتن؛ روش‌های برش تراورتن، همانند سنگ مرمریت و بسته به زاویه خط برش نسبت به لایه‌های شکل‌گیری سنگ تغییر می‌کند. برای توضیحات کامل، به بخش برش سنگ مرمریت مراجعه شود.

ضخامت و ابعاد؛ مطابق با استانداردهای ملی و جهانی، معمولاً تراورتن ها به ضخامت‌های مختلفی نظیر 20، 30، 50، 55 و 60 میلی‌متر بریده می‌شوند. ضخامت پیشنهادی، دقیقاً به نوع تراورتن مورداستفاده بستگی دارد. لازم به یادآوری است که همانند سایر سنگ‌های طبیعی، هرچه تراورتن باریک‌تر بریده شود، مقاومت کششی آن تقلیل می‌یابد.

پر کردن سنگ تراورتن؛ به‌عنوان پرداخت نهایی سنگ تراورتن، می‌توان حفره‌های موجود در سطوح را پر کرد یا اینکه سطح سنگ را به‌صورت طبیعی و بدون پر کردن این حفره‌ها آماده‌سازی کرد. لازم به ذکر است که گاه سنگ‌های تراورتن مخصوص کف‌پوش، پس از نصب با دستگاه ساب می‌خورند و به‌نوعی پرداخت می‌شوند، اما بهتر آن است که سنگ‌ها در محل فروش سنگ و تحت شرایط کنترل‌شده آماده‌سازی شوند و در خصوص حفره‌های موجود روی سطح تراورتن، عملیات پر کردن حفره‌ها در همین محل انجام شود. مواد متداول برای پر کردن حفره‌های موجود در سطح سنگ، سیمان پرتلند طبیعی (به رنگ خاکستری) یا سیمان رنگی است؛ همچنین، اپوکسی خالص بی‌رنگ (یا نوع رنگی آن) و رزین‌های پلی‌استر نیز از دیگر موادی هستند که برای این منظور استفاده می‌شوند. به‌استثنای شرایطی که در دستورالعمل فنی به‌طور خاص مورداشاره قرار گرفته باشد، استفاده از سیمان‌های پرتلند رنگیِ هماهنگ با رنگ‌بندی و بافت سنگ، به‌عنوان پرکننده پیشنهاد می‌شود.

پرداخت؛ سطح تراورتن می‌تواند به روش‌های گوناگونی پرداخت شود. انواع این پرداخت‌ها عبارت‌اند از:

• سطح صیقل‌کاری شده: سطحی آینه‌ای دارای بازتابش بالا که تمامی رنگ‌ها و خصوصیات سنگ تراورتن را نمایش می‌دهد؛
• سطح هوند (صاف‌شده): سطحی صاف و هموار با درخشندگی کم و بدون بازتابش؛
• سطح هموارشده: سطحی هموار، مسطح با پرداخت در یک تراز معین که هیچ‌گونه برجستگی یا زبری در سطح سنگ مشاهده نمی‌شود؛
• سطح با کندگی ناصاف: نوعی از سطح پرداخت‌شده سنگ که از طریق قرار دادن یک تیغه تیز با قطر کم روی سنگ و برش عمقی آن عمل می‌کند و به‌جای اصلاح سطح سنگ، قسمتی از آن را از جای خود می‌کند؛
• پرداخت با ماشین: برش‌های شیاری موازی در سنگ. این شیارها به‌صورت 4، 6 و 8 شیار به ازای هر 25 میلی‌متر ایجاد می‌شوند؛
• پرداخت با ادوات ساینده چرخشی: نوعی پرداخت که ظاهر سنگ را شبیه به سنگ‌های قدیمی و دچار فرسایش ناشی از هوازدگی می‌سازد و این امر از طریق ماسه، خرده‌سنگ و گوی‌های ریز فلزی که باعث سایش سطح سنگ می‌شوند، صورت می‌پذیرد؛
• سطح ناشی از برش با اره چند تیغه الماسه: نمایی نسبتاً نرم، همراه با برخی علائم و خراش‌های موازی؛
• سطوح پرشده یا پر نشده: سنگ‌های تراورتن مورداستفاده در نماهای قائم، معمولاً با یک پرکننده سیمانی یا یک اپوکسی پرکننده که رنگی مشابه با رنگ پس‌زمینه سنگ تراورتن داشته باشند، اصلاح و ترمیم می‌شوند.

ملات مورداستفاده برای نصب سنگ؛ سیمان مورداستفاده برای سنگ تراورتن بر اساس استاندارد ASTM C150 باید سیمان پرتلند سفید و یا بر اساس استاندارد ASTM C91 سیمان‌سفید بنایی باشد.

• سیمان. سنگ تراورتن باید با سیمان‌سفید نصب شود. بر اساس استاندارد ASTM C207، آهک هیدراته باید از نوع S باشد؛
• ماسه. ماسه مصرفی باید از استاندارد ASTM C144 تبعیت کند؛
• آب. آب مورداستفاده باید دارای کیفیت آب آشامیدنی باشد.

ملات در نسبت‌های مختلف ترکیب می‌شود؛ دامنه این تغییرات از یک ترکیب سخت و محکم (نسبت 4:1:1) تا یک ترکیب نرم و کاملاً منعطف (نسبت 9:1:1) متغیر است. برای تنظیم تنش میان سنگ و ملات در محل درزها، استفاده از ترکیب سخت توصیه می‌شود، چراکه ضریب حرارتی انبساط ملات بیشتر از سنگ است. برای نصب سنگ در کف‌سازی، معمولاً فشار وارده به‌اندازه‌ای است که باعث شکستن اتصال بین سنگ و لایه زیرین می‌شود؛ استفاده از ملات‌های نرم برای نصب سنگ در فضاهای بیرونی و خارج از بنا توصیه نمی‌شود؛ ملات مورداستفاده برای بندکشی باید متشکل از یک قسمت سیمان پرتلند (سیمان‌سفید یا انواع دیگر آن)، یک قسمت آهک هیدراته و شش قسمت ماسه سفید که از الک 16 عبور کند، باشد.

زیرسازی با ملات؛ زیرسازی تمامی تراورتن ها باید به‌صورت کاملاً دقیق و در تطابق با قرارداد، نقشه‌های مصوب کارگاهی و ضوابط فنی نصب شوند. برای این کار سیمان پرتلند سفید با مقادیر کم مواد قلیایی توصیه شده است. پیش از نصب سنگ روی دیوار، در صورت لزوم تمام وجوه نمایان سنگ باید به‌طور کامل توسط فرچه پلاستیکی نرم و پودر صابون و متعاقب آن شستشوی کامل با آب پاکیزه، تمیز شوند. ضروری است که پیش از نصب، تمام سطوح مشترک سنگ‌ها (در محل اتصال) که کاملاً مرطوب نشده‌اند با آب پاک خیس شود. به‌جز مواردی که به‌طور خاص بدان اشاره شده باشد، تمام سنگ‌ها باید در بستری که کاملاً از ملات پوشیده شده است قرار گیرند و تمام درزهای عمودی باید کاملاً دوغاب ریزی شوند. سوراخ‌های مربوط به مهارها، میله‌های انتظار و هر سوراخ مشابه را کاملاً پر کنید. همچنین در اماکنی که عبور و مرور صورت می‌گیرد، اولین ردیف قطعات سنگ را حداقل 90 سانتی‌متر بالاتر از کف‌پوش نصب کنید. تمام زیرسازی‌ها و بندهای قائم باید ضخامتی در حدود 1 سانتی‌متر داشته باشند، مگر اینکه عدد دیگری موردتوافق باشد.

جهت جلوگیری از انقباض ملات زیر سنگ‌های سنگین، ستون‌های استوانه‌ای و امثال آن، باید از صفحات پلاستیکی تنظیم‌کننده (به همان ضخامت درز و به میزان کافی) استفاده شود. به‌منظور جلوگیری از انقباض ملات، تا زمانی که ملات کارشده در لایه زیرین به اندازه کافی محکم نشده است، نباید سنگ‌های سنگین یا هره چین را نصب نمود. بندکشی‌ها را می‌توان در زمان جانمایی اولیه سنگ‌ها، اجرا و ابزارزنی کرد یا اینکه پس از نصب بندها را خالی کرده و در زمانی دیگر فرایند بندکشی را تکمیل کرد؛ به‌این‌ترتیب، از تراوش آب و خطر تورق سنگ پیشگیری می‌شود. در حالت کلی، بهترین روش اجرا این است که ابتدا سنگ را نصب کرده و سپس ملات اضافی از عمق تقریبی 1.5 الی 4 سانتی‌متری بیرون کشیده شود؛ در ادامه، فرایند بندکشی با ملات یا درزبند در زمانی دیگر انجام خواهد شد. چنانچه قصد بندکشی با استفاده از درزبند را داشته باشیم، میزان عمق ملاتی که از بندها بیرون کشیده می‌شود و نحوه به‌کارگیری درزبند باید مطابق با دستورالعمل کارخانه سازنده صورت پذیرد. برای توضیحات بیشتر، به بخش زیرسازی با ملات برای سنگ لایم‌استون مراجعه شود.

پاک‌سازی و محافظت

پاک‌سازی؛ برای توضیحات در این خصوص، به بخش پاک‌سازی سنگ لایم‌استون مراجعه شود.

پیشگیری از لکه؛ در مواردی که ضرورت ایجاب می‌کند، نظیر شرایطی که تراورتن در تراز کف یا پایین‌تر از آن اجرا شده یا در شرایطی که از آن برای سطوح افقی در معرض رطوبت استفاده می‌شود، به یکی از دو راهکار زیر مراجعه کنید:

• وجوه غیر نمایان سنگ را با استفاده از عایق ضد رطوبت پوشش دهید. هنگامی‌که از محلول‌های قیری استفاده می‌شود، سطح بندها و درزها را تنها به عرض 5/2 سانتیمتر از سطح نهایی با عایق رطوبت پوشش دهید؛
• تمامی سطوح بتنی که تراورتن روی آن‌ها قرار می‌گیرد را با استفاده از عایق رطوبت پوشش دهید. سازه‌های بتنی، ماهیچه‌های بتنی و ساختارهای مشابه آن که در مجاورت تراورتن قرار دارند نیز به عایق‌کاری در برابر رطوبت نیاز خواهند داشت.

محافظت در انبار؛ شرایط نگهداری و ذخیره سنگ‌های تراورتن، مشابه با شرایط سنگ لایم‌استون بوده و از تمهیدات آن تبعیت می‌کند. برای توضیحات مربوطه به قسمت مذکور در بخش لایم‌استون مراجعه شود.

---

[1] – Precipitate

[2] – Terrestrial

[3] – Chitinous

[4] – Travertino

[5] – Tibur

[6] – Tivoli

[7] – Mt. Etna

[8] – Diagenesis؛ به کليه تغييرات شيميايي، فيزيکي و زیست‌شناختی که رسوبات بعد از رسوب‌گذاری اوليه متحمل می‌شوند، گفته می‌شود.

[9] – Steinkern؛ واژه‌ای مشتق از زبان آلمانی به معنی خرده‌سنگ؛ مواد سنگی که از سخت شدن لجن یا رسوبات پرکننده حفره‌ها ایجاد می‌شوند.

[10] – Clay Balls

[11] – Tufa؛ سنگ‌های رسوبي که از رسوب لایه‌های نازک کربنات کلسيم يا به مقدار کمتر سيليس، در اطراف چشمه‌های آب شور يا به‌صورت پوشش در اطراف استالاکتيت ها يا استالاکميت ها تشکيل می‌شوند.

[12] – Mono Lake

[13] – Tuff؛ خاکستر اتشفشانى. سنگي است که از تحکيم و سيمان شدگي خاکسترهاي آتشفشاني ايجاد می‌شود.